Co 2 godziny ktoś w Polsce traci stopę w związku z cukrzycą. Co roku ma miejsce ok. 7000 amputacji stopy spowodowanych tą chorobą.
Anna Śliwińska z Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków mówi: „W Polsce mamy ponad 7 tysięcy amputacji tak zwanych dużych, czyli powyżej kostki i wiele więcej małych, także w sumie jest to nawet około 15 tysięcy amputacji rocznie”.
W tym artykule mówimy:
jak powstaje stopa cukrzycowa,
jak wyglądają rany cukrzycowe,
jak pielęgnować stopy cukrzycowe,
jak wspierać leczenie stopy cukrzycowej,
jakie buty i wkładki ortopedyczne powinny nosić osoby z zespołem stopy cukrzycowej.
Co to jest stopa cukrzycowa?
Na cukrzycę cierpi w Polsce w zależności od źródeł od 2,9 mln do 3,5 mln dorosłych osób. Co 11 Twój dorosły pacjent może mieć w przyszłości problem ze stopą cukrzycową.
Stopa cukrzycowa, a właściwie zespół stopy cukrzycowej, to owrzodzenie (płytkie albo głębokie przerwanie ciągłości skóry) zlokalizowane zwykle na części podeszwowej lub grzbietowej stopy. Najczęściej występuje pod główkami kości śródstopia, na grzbietach palców albo na pięcie.
Stopa cukrzycowa to nie tylko ta z sączącą się raną, która najczęściej kojarzy się z tym schorzeniem. Dotyczy ona również pacjentów cierpiących na cukrzycę od dłuższego czasu, u których stopy na pierwszy rzut oka wydają się być 'ładne’.
Jednak z każdym kolejnym rokiem skóra staje się coraz bardziej osłabiona. W rzeczywistości wszyscy pacjenci odwiedzający gabinety – czy to podologiczne, czy ortopodologiczne – powinni być kierowani na wykonanie wkładek ortopedycznych.
Cały ten schemat postępowania ma na celu ochronę przed małymi ranami i owrzodzeniami, a w stanach zaawansowanych – przed amputacjami.
Stopa cukrzycowa – ICD10
Stopa cukrzycowa jest poważnym powikłaniem cukrzycy, obejmującym zarówno neuropatię (uszkodzenie nerwów) jak i niedokrwienie (zaburzenia przepływu krwi). W ICD-10, stopa cukrzycowa jest klasyfikowana pod różnymi kodami w zależności od jej objawów i powikłań.
Na przykład, neuropatia cukrzycowa ma kod E10-E14 z czwartym znakiem .4, natomiast owrzodzenia stopy cukrzycowej są kodowane jako E10-E14 z czwartym znakiem .6.
Jak wygląda stopa cukrzycowa?
W celu dokładniejszej charakterystyki stopy cukrzycowej stosuje się między innymi klasyfikację Wagnera:
- stopień 0- stopa wysokiego ryzyka
- stopień 1- owrzodzenie powierzchowne
- stopień 2- owrzodzenie z towarzyszącym stanem zapalnym skóry i tkanek podskórnych
- stopień 3- jw. I dodatkowo stan zapalny kości, ropowica stopy
- stopień 4- ograniczona martwica sucha lub wilgotna
- stopień 5- rozległa martwica, wskazania do amputacji.
Stopa cukrzycowa – początki
Pierwsze, co powinno dać Ci do myślenia w przypadku Twojego pacjenta, to sama cukrzyca.
Cukrzyca dzieli się na 2 główne typy:
- cukrzyca typu I,
- cukrzyca typu II.
Czynniki sygnalizujące o cukrzycy typu I:
- nagła, gwałtowna utrata wagi,
- nocne moczenie się,
- infekcje grzybicze okolic intymnych u dziewczynek, które jeszcze nie weszły w okres dojrzewania,
- objawy przypominające grypę, czasem mdłości, wymioty, owocowy zapach z ust, trudności z oddychaniem,
- nawet utrata świadomości i omdlenie.
Czynniki sygnalizujące o cukrzycy typu II:
- skrajne uczucie pragnienia, głód
- suchość w ustach,
- częsta potrzeba oddawania moczu,
- uczucie mrowienia, kłucia skóry i drętwienie kończyn jako powikłania związane z przedłużającymi się wahaniami cukru w organizmie
- ciągłe uczucie zmęczenia,
- rozdrażnienie i niepokój,
- zamazane widzenie,
- trudności w gojeniu się ran lub zupełne ich niegojenie się,
- ciągłe infekcje grzybicze.
Wyróżniamy 3 typy zespołu stopy cukrzycowej:
| Schorzenie | Przyczyna | Objawy | Ryzyko |
|---|---|---|---|
| Zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej | Jest wynikiem niedokrwienia, czyli zmniejszonego przepływu krwi do stóp. Niedokrwienie jest często spowodowane przez miażdżycę naczyń obwodowych, która jest częstsza u osób z cukrzycą. | Ból stopy, zwłaszcza podczas chodzenia, bladość skóry, zimne stopy, zmniejszenie lub brak pulsacji w stopach. | Zwiększa ryzyko owrzodzeń i infekcji, które mogą być trudne do leczenia ze względu na słabe ukrwienie. |
| Zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej | Spowodowany jest głównie przez neuropatię cukrzycową, czyli uszkodzenie nerwów wynikające z wysokiego poziomu cukru we krwi. | Utrata czucia w stopach, co zwiększa ryzyko urazów i ran, które mogą nie być odczuwane przez pacjenta. Może również wystąpić ból, mrowienie lub uczucie palenia. | Urazy i rany mogą prowadzić do poważnych infekcji i owrzodzeń. |
| Zespół stopy cukrzycowej mieszanej | Jest to połączenie obu powyższych typów, co oznacza, że występują zarówno problemy związane z niedokrwieniem, jak i neuropatią. | Łączy objawy obu typów, w tym problemy z krążeniem i uszkodzenie nerwów. | Pacjenci z tym typem zespołu stopy cukrzycowej są szczególnie narażeni na poważne komplikacje, takie jak głębokie infekcje, owrzodzenia, a nawet konieczność amputacji. |
Czynniki ryzyka sprzyjające powstaniu stopy cukrzycowej
Czynniki ryzyka w zespole stopy cukrzycowej to:
Długi czas trwania cukrzycy – Im dłużej osoba żyje z cukrzycą, tym większe ryzyko rozwoju powikłań, w tym stopy cukrzycowej.
Źle kontrolowany poziom cukru we krwi – Nieuregulowany poziom glukozy zwiększa ryzyko uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych.
Neuropatia cukrzycowa – Uszkodzenie nerwów spowodowane przez wysoki poziom cukru we krwi może prowadzić do utraty czucia w stopach.
Niedokrwienie kończyn dolnych – Zaburzenia krążenia w nogach zwiększają ryzyko owrzodzeń i infekcji.
Palenie tytoniu – Palenie zwiększa ryzyko chorób naczyniowych (w tym miażdżycy tętnic kończyn dolnych), co może pogorszyć krążenie w nogach.
Nadwaga i otyłość – Zwiększają obciążenie stóp i ryzyko uszkodzeń.
Nieodpowiednie obuwie – Ciasne, niewygodne buty mogą powodować otarcia i rany, które są trudne do wykrycia i leczenia u osób z neuropatią.
Zła higiena stóp – Brak odpowiedniej pielęgnacji stóp zwiększa ryzyko infekcji.
Wiek – Ryzyko stopy cukrzycowej wzrasta z wiekiem.
Historia owrzodzeń stopy lub amputacji – Osoby, które miały już owrzodzenia lub amputacje, mają wyższe ryzyko kolejnych problemów.
Niewłaściwa kontrola ciśnienia krwi i lipidów – Wysokie ciśnienie krwi i nieprawidłowy poziom lipidów mogą przyczyniać się do rozwoju powikłań cukrzycowych.
Ważne! Jeśli obserwujesz te czynniki u swoich pacjentów, nie wahaj się! Interweniuj. Wszelkie zmiany w obrębie stopy powinny wzbudzić Twoją czujność.
Objawy stopy cukrzycowej
Pierwsze objawy stopy cukrzycowej często są subtelne, ale ich wczesne rozpoznanie jest bardzo ważne dla zapobiegania poważnym komplikacjom. Do typowych symptomów należą: utrata czucia w stopach, mrowienie, pieczenie lub ból, co jest wynikiem neuropatii cukrzycowej.
Może również wystąpić zmiana koloru skóry, zimne stopy, a także opuchlizna. Ważnym sygnałem ostrzegawczym są wszelkie rany, otarcia czy pęcherze, które goją się bardzo powoli.
Zmiany w kształcie stóp i pojawienie się suchych, pękających obszarów skóry również mogą wskazywać na problemy.
Regularne badanie stóp, konsultacje z lekarzem oraz wizyty w gabinecie podologii pielęgnacyjnej i ortopodologii mogą ułatwić identyfikację pierwszych objawów stopy cukrzycowej. Dzięki temu można odpowiednio wcześnie zacząć leczyć stopę cukrzycową.
Leczenie stopy cukrzycowej
Leczenie zespołu stopy cukrzycowej koncentruje się na kontroli poziomu cukru we krwi i dbałości o stopy. Ważne jest regularne sprawdzanie stóp, aby szybko wykryć zaczepienia otarcia, które mogą stać się raną i leczyć, co może obejmować specjalistyczne opatrunki lub antybiotyki.
Nie do przecenienia są regularne wizyty u podologa, aby zapobiegać poważnym komplikacjom.
W leczeniu stopy cukrzycowej istotne jest prowadzenie zdrowego stylu życia, w tym kontrola diety i aktywność fizyczna. Edukacja pacjentów o właściwej higienie stóp i noszeniu odpowiedniego obuwia jest kluczowa.
Współpraca z zespołem medycznym, w tym diabetologiem i podologiem, jest niezbędna.
Fizjoterapia w przypadku rany na stopie cukrzycowej
Jeśli nie ma przeciwwskazań, możemy zaproponować obok leczenia opatrunkami oraz lekami zabiegi fizykalne:
- hivamat,
- magnetoledoterapia,
- stymulacja mikroprądami
- sonoterapia
- kinesiotaping
- elektroterapia
- fototerapia:
- Laseroterpia,
- Ledoterapia,
- Światło spolaryzowane,
- terapia manualna (refleksoterapia, praca z blizną),
- ćwiczenia i ruch.
Jednym z nowszych rozwiązań w leczeniu stopy cukrzycowej jest Hiperbaryczna terapia tlenowa (HBOT), która polega na wdychaniu czystego tlenu w warunkach zwiększonego ciśnienia atmosferycznego. Ta innowacyjna metoda leczenia jest wykorzystywana do przyspieszenia gojenia się trudnych ran, w tym owrzodzeń stopy cukrzycowej, poprzez zwiększenie poziomu tlenu w tkankach.
HBOT wspomaga regenerację uszkodzonych tkanek, poprawia krążenie krwi i stymuluje tworzenie nowych naczyń krwionośnych, co jest kluczowe w leczeniu neuropatii i niedokrwienia stóp u pacjentów z cukrzycą. Ponadto, terapia ta może zmniejszać ryzyko infekcji i wspierać ogólną funkcję immunologiczną organizmu, co jest szczególnie ważne w przypadku osób z osłabionym systemem odpornościowym
Ćwiczenia stóp przy cukrzycy
Pozycja wyjściowa:
Siadamy prosto na krześle, nie dotykając plecami oparcia krzesła. Stopy stawiamy na podłodze w lekkim rozkroku.
Ćwiczenie 1
Bez odrywania pięty od podłoża naprzemiennie zginamy i rozprostowujemy palce stopy
Ćwiczenie 2
- Stopę opieramy na pięcie i na zmianę podnosimy i opuszczamy przednią część stopy.
- Stopę opieramy na palcach i naprzemiennie podnosimy i opuszczamy piętę.
Ćwiczenia a i b należy wykonywać naprzemiennie.
Ćwiczenie 3
Stopę opieramy na pięcie, a następnie przednią częścią stopy wykonujemy pełne obroty.
Czego nie robić przy stopie cukrzycowej?
Podczas leczenia zespołu stopy cukrzycowej nie wolno moczyć stóp w wodzie z szarym mydłem ani w innych roztworach. Nadmierne moczenie sprzyja maceracji skóry i rozwojowi infekcji w jej obrębie.
Stopę z raną można umyć, ale tylko pod bieżącą letnią wodą, nie dłużej niż 3 minuty. W sytuacjach awaryjnych do mycia oraz oczyszczania stóp można stosować wilgotne chusteczki pielęgnujące.
Nie powinno się stosować kremów pielęgnacyjnych w przestrzeniach międzypalcowych (wyjątek stanowią pianki)
Nie wolno stosować balsamów ani maści rozgrzewających- może wystąpić nadwrażliwość i stan zapalny
Nie wolno stosować maści, płynów i plastrów do usuwania odcisków – zawierają kwas salicylowy uszkadzający naskórek.
Nie wolno wiązać bandaża na słupek przy zakładaniu opatrunku
Nie ogrzewać stóp w gorącej kąpieli ani przy grzejniku. Nie używać termoforu i poduszki elektrycznej – często występują zaburzenia czucia i temperatury, przez co można doprowadzić do oparzenia.
Nigdy nie należy chodzić boso nawet na plaży, zawsze należy zakładać bawełnianą skarpetkę i miękkie wygodne obuwie (plastikowe klapki nie są wskazane).
Nie należy chodzić po mieszkaniu w samych skarpetkach (to zwiększa ryzyko powstawania urazu).
Nie należy zakładać skarpet elastycznych ani pończoch samonośnych (mogą powodować obrzęki).
Pielęgnacja stóp przy stopie cukrzycowej
Codziennie przed kąpielą należy oglądać stopy w celu wykrycia uszkodzeń (w razie trudności należy posłużyć się lustrem lub poprosić o pomoc najbliższych).
Stopy myć w letniej, bieżącej wodzie (37°C) z mydłem, przed myciem zmierzyć temperaturę wody za pomocą termometru. Delikatnie i dokładnie osuszać miękkim ręcznikiem.
Należy dbać o to, aby stopy były zawsze czyste i suche, szczególnie przestrzenie między palcami.
Do pielęgnacji stóp nie należy używać żadnych ostrych przyborów, urządzeń elektrycznych ani środków chemicznych, czy kwasów.
Paznokcie skracać „na prosto” przy użyciu pilnika kosmetycznego. W przypadku problemów ze wzrokiem poprosić o pomoc drugą osobę lub udać się do gabinetu podologicznego.
Nagniotki, odciski powinny być usuwane tylko przez specjalistę pielęgnacji stóp.
Do ścierania modzeli nie powinno się używać ani tarki kosmetycznej, ani pumeksu – może być przyczyną mikro urazu, jest siedliskiem bakterii (zawiera pozostałości starego naskórka).
Należy unikać zabiegów z użyciem żyletek (ostrza na uchwycie) – po tym zabiegu naskórek odnawia się szybciej, a nowa narastająca skóra jest jeszcze twardsza.
Do skóry stóp – wskazane jest używanie kremu nawilżającego specjalistycznego lub pianki z zawartością mocznika.
Mocznik wiąże wodę w skórze, zapobiega nadmiernemu rogowaceniu skóry, poprawia nawilżenie i wygładza przesuszoną skórę.
Kremy w postaci pianek do pielęgnacji stóp wzmacniają barierę ochronną, szybko się wchłaniają i nie pozostawiają tłustych miejsc na skórze.
Pozwalają na szybkie założenie skarpetki. Pianki polecamy również do pielęgnacji przestrzeni międzypalcowych.
W przypadku stopy niedokrwiennej należy używać wyłącznie kremów i pianek z zawartością 5% mocznika, natomiast przy stopie neuropatycznej stosować produkty zawierające maksymalnie 15% mocznika.
Jeśli skóra jest nadmiernie wilgotna, używamy pudru do stóp.
Nie należy stosować drażniących kremów, ani środków usuwających modzele.
Zespół stopy cukrzycowej – jak zapobiegać
W Pro Pedis stale powtarzamy, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Oto działania, jakie należy podjąć, by zapobiec wystąpieniu zespołu stopy cukrzycowej lub przynajmniej obniżyć ryzyko jego wystąpienia:
- Optymalne leczenie metaboliczne cukrzycy.
- Wieloczynnikowe zapobieganie miażdżycy kończyn.
- Codzienna pielęgnacja stóp.
- Stosowanie odpowiedniego obuwia oraz odpowiedziach skarpetek (Najlepiej używać skarpetek bambusowych lub bawełnianych, natomiast rajstopy lub pończochy nie mogą powodować ucisku).
- Odbarczenie miejsc patogennego ucisku przez noszenie dobranych indywidualnie wkładek lub obuwia.
- Stosowanie rehabilitacji ruchem, terapii manualnej / refleksoterapii celem poprawy ukrwienia.
Obuwie w stopie cukrzycowej
Przed każdym włożeniem butów na nogi należy sprawdzić wewnętrzną wyściółkę butów, wkładając do nich rękę.
Zalecane jest noszenie tylko miękkiego, wygodnego i dobrze dobranego do stopy obuwia.
Wymagania dla butów dla osób z cukrzycą:
- Szerokie przody i lekko większe (nie powinny uciskać).
- Buty powinny być wykonane z materiału przepuszczającego powietrze, muszą zabezpieczać stopę przed urazami.
- Nowe buty należy kupować w godzinach popołudniowych, kiedy noga jest zmęczona i obrzęknięta (daje to pewność, że nie będą za małe).
- Płaskie szwy minimalizujące nacisk.
- Miękkie materiały w obszarach ryzyka.
- Brak podnoska.
- Podeszwa grubsza stabilna i absorbująca wstrząsy.
- Indywidualne wypełnienie (wkładki ortopedyczne).
- Buty nie powinny być zbyt duże (zwiększone ryzyko otarć, możliwość upadku).
- Czas chodzenia w nowych butach zwiększaj stopniowo (zaczynając od 15 minut w domu- zmniejsza to ryzyko otarć i pęcherzy)
- W nowych butach nie należy wybierać się na spacer czy imprezę
- Zawsze sprawdzić wnętrze, czy nie ma nierówności lub innych przedmiotów
- Nigdy nie sznurować zbyt mocno (aby nie spowodować ucisku i niedokrwienia)
- Pacjentom ze znaczną deformacją stopy zaleca się wykonanie obuwia „na miarę”, u szewca i stosowanie specjalistycznych wkładek
- Buty powinny być zawsze wysuszone i wywietrzone, zaleca się codzienną zmianę skarpetek.
Wkładki Pro Pedis do obuwia przy stopie cukrzycowej
Wkładki Pro Pedis dla stopy cukrzycowej, wykonane są z miękkich materiałów przeznaczonych specjalnie dla stóp cukrzycowych, reumatycznych. Dają uczucie miękkości, komfortu, zapobiegają tworzeniu się odcisków, modzeli poprzez indywidualne wymodelowanie sklepienia podłużnego, poprzecznego i dodatkowe elementy odciążeniowe w miejscach najbardziej przeciążonych.
Zalety takich wkładek:
- Indywidualne– formowane bezpośrednio na stopie Pacjenta (nie w bucie), dopasowane do potrzeb jego stóp i rodzaju wady lub problemu, z którym się do nas zgłasza. Dlatego wykonanie wkładek poprzedza szczegółowy wywiad i kompleksowe badanie;
- Termoplastyczne/termoformowalne wykonane z wysokiej jakości technicznych materiałów, które po podgrzaniu do odpowiedniej temperatury pozwalają się dowolnie kształtować;
- Higieniczne– posiadają powłokę pokrytą nanocząsteczkami srebra, która przeciwdziała rozwojowi grzybów i bakterii chorobotwórczych; są łatwe w czyszczeniu;
- Estetyczne – duża różnorodność materiałów wykończeniowych pozwala na dopasowanie wyglądu wkładki do Twojego gustu.
- Korygujące– w przeciwieństwie do tradycyjnych wkładek – które jedynie biernie podpierają stopy – wspomagają i stymulują określone ich funkcje. Pozytywnie działają na cały narząd ruchu: od stóp do kręgosłupa;
- Szybkie w wykonaniu– wykonywane na miejscu, w trakcie wizyty, zwykle ok. 1 godziny.
Podsumowanie
- Stopa cukrzycowa to owrzodzenie stopy, często występujące u osób z cukrzycą, charakteryzujące się uszkodzeniem nerwów i niedokrwieniem. Objawy obejmują utratę czucia, ból, zmiany koloru skóry, opuchliznę oraz powolne gojenie się ran.
- Stopa cukrzycowa jest klasyfikowana według stopni od 0 do 5, gdzie 0 oznacza stopę wysokiego ryzyka, a 5 – rozległą martwicę ze wskazaniami do amputacji.
- Zaleca się regularną rehabilitację, w tym zabiegi poprawiające krążenie, które obejmują terapię indywidualną oraz fizykoterapię. Celem tych działań jest działanie profilaktyczne, mające na celu zapobieganie problemom, zamiast późniejszego leczenia. Zabiegi te są również pomocne w przypadku zaburzeń czucia, neuropatii oraz obrzęków.
- Czynniki ryzyka stopy cukrzycowej to: długi czas trwania cukrzycy, źle kontrolowany poziom cukru we krwi, neuropatia, niedokrwienie, palenie tytoniu, nadwaga, nieodpowiednie obuwie, zła higiena stóp, wiek, historia owrzodzeń lub amputacji, niewłaściwa kontrola ciśnienia krwi i lipidów.
- Leczenie stopy cukrzycowej zakłada wyrównanie metaboliczne cukrzycy, dbałość o stopy, regularne wizyty u podologa, zdrowy styl życia, edukację pacjentów o higienie stóp i noszeniu odpowiedniego obuwia.
- Zalecane są różnorodne zabiegi fizykalne i ćwiczenia stóp, aby wspierać leczenie i zapobiegać dalszym komplikacjom.
Masz jakieś pytania? Przemyślenia po lekturze? Podziel się nimi w komentarzu poniżej.
Chętnie na nie odpowiemy.
Dziękuję za ten bardzo pomocny artykuł. Wspaniale wszystko wytłumaczone. Nie jestem fizjoterapeutką,ale potencjalnym pacjentem z masą problemów. Mam cukrzycę typu drugiego stwierdzoną od niedawna. O poziomy cukry udało mi się zawalczyć. Teraz już wiem jak pielęgnować swoje stopy. Jeszcze tylko potrzebuje dobrać indywidualne wkładki.
Lektura na 5 gwiazdek.Mi się przyda w pracy z ZSC.Dziękuje.