Hipermobilność konstytucjonalna rzadko rozpoznawana, a wiele osób początkowo uznaje ją za atut – wielu z nas cieszyłoby się, że może wykonać szpagat bez przygotowania. Należy jednak pamiętać, że nadruchomość stawów może mieć przykre konsekwencje, a jej wczesne wykrycie pozwoli na zastosowanie odpowiednich środków zapobiegawczych i pomoże wyeliminować jej skutki.

Hipermobilność – metody badań przesiewowych

Badanie przesiewowe wykonywane jest po to, aby wstępnie potwierdzić lub wykluczyć  podejrzenie nadmiernej ruchomości u pacjenta, który zauważył u siebie objawy, np. że jest nieprzeciętnie gibki i rozciągnięty. W badaniach przesiewowych wykorzystuje się wybrane 3-4 techniki  z testów stosowanych do badania szczegółowego.

To pozwala stwierdzić czy pacjent powinien zostać zakwalifikowany do pełnej diagnostyki w kierunku hipermobilności.

Hipermobilność – metody badań szczegółowych

1. Skala Beightona
   Najczęściej stosowana skala, pomimo iż nie jest najdokładniejsza – pomija się w niej duże stawy, np. barkowy, biodrowy, czy stawy kręgosłupa. Skala ta nie daje również możliwości oceny stopnia hipermobilności. 
2. Skala Contompasis
   Skala ta jest zmodyfikowaną skalą Beightona, pozwalającą na ocenę stopnia hipermobilności. Wadą tej metody jest czasochłonność i konieczność wykonywania precyzyjnych pomiarów kątowych. 
3. Skala Hospital del Mar, kryteria Bulbena (1992r.)
   Skala dziesięciopunktowa, stosowana głównie w krajach hiszpańskojęzycznych. Oprócz standardowych przeprostów stawów bierze się tu pod uwagę m.in. możliwość przesuwania rzepki i zgięcie stawu kolanowego (możliwość zetknięcia pięty z pośladkiem). 
4. Kryteria Sachse’go uzupełnione przez Kapandji’ego
   Skala ta jest sposobem oceny hipermobilności i jej stopnia. Jej zaletą jest badanie dużych stawów oraz fakt, że pokrywa się w dużej mierze z badaniem ortopedyczno-fizjoterapeutycznym ruchomości stawów. 
5. Kryteria rozpoznania zespołu nadmiernej wiotkości wg Grahame
   Grahame wraz z zespołem badawczym opracował zestawienie objawów umożliwiające rozpoznanie zespołu hipermobilności. ZHK można rozpoznać, jeśli stwierdza się:

• dwa główne kryteria rozpoznania
• jedno główne i dwa lub cztery dodatkowe kryteria rozpoznania
• dwa dodatkowe kryteria – jeśli jednocześnie stwierdzono HK u najbliższej rodziny (1. stopień pokrewieństwa).

Kryteria główne:

• W skali Beighton’a wynik 4/9 punktów lub więcej (obecnie lub w przeszłości);
• Bóle w obrębie czterech lub większej liczby stawów przez okres dłuższy niż 3 miesiące.

Kryteria dodatkowe:

• W skali Beighton’a wynik 1, 2 lub 3/9 (0, 1, 2 lub 3 jeśli >50 r.ż.);
• Bóle ≥ 3 miesiące) w obrębie 1 – 3 stawów lub bóle pleców ≥3 miesiące), spondyloza, kręgoszczelina, kręgozmyk;
• Zwichnięcia/podwichnięcia jednego lub więcej stawów, bądź jednego stawu więcej niż jeden raz;
• „Reumatyzm tkanek miękkich” trzy lub więcej epizodów (np. zapalenie przyczepów mięśni, ścięgien lub kaletek);
• Sylwetka marfanoidalna (wysoka, smukła, stosunek obwodu do wzrostu >1,03; stosunek górnej do dolnej części ciała <0,89; palce pajęcze – dodatni test Steinberg’a* i/lub nadgarstka**);
• Objawy skórne: rozstępy, nadmierna rozciągliwość, cienka skóra, papirusowe blizny;
• Objawy oczne: opadające powieki, krótkowzroczność;
• Żylaki lub przepukliny lub wypadanie narządu rodnego/odbytu.

*test Steinberg’a – służy ocenie długości palców. Test jest pozytywny, jeśli po przywiedzeniu kciuka i zakryciu go pozostałymi palcami dłoni paliczek dalszy kciuka wystaje poza łokciową krawędź dłoni;

**test nadgarstka – służy ocenie długości palców. Test jest dodatni, jeśli obejmując nadgarstek drugiej ręki mały palec i kciuk zachodzą na siebie o długość paznokcia. Wynik testu jest zależny zarówno od długości palców, jak i obwodu nadgarstka.

Wszystkie kryteria oceny hipermobilności zawierają pewne wspólne cechy. W praktyce jednak najważniejsza jest umiejętność oszacowania czy osoba badana jest, czy nie jest hipermobilna.

Jeśli podejrzewa się HK u pacjenta, należy zwrócić uwagę na:

• przeprost dłoni i palców;
• zgięcie dłoniowe i grzbietowe nadgarstka;
• rotację zewnętrzną stawu ramiennego ( ≥90°);
• ruchomość kręgosłupa szyjnego (rotacja ≥90° w jedną stronę; zgięcie boczne >60° w jedną stronę);
• ruchomość stawów skroniowo-żuchwowych (możliwość umieszczenia w ustach czterech palców pionowo jeden nad drugim);
• ruchomość kręgosłupa piersiowego (możliwość biernej rotacji jednostronnie 90°),
• ruchomość stawów biodrowych (suma rotacji wewnętrznej i zewnętrznej ≥120°),
• ruchomość stawów skokowych (zgięcie podeszwowe i grzbietowe ≥90°),
• ruchomość palucha (bierne zgięcie grzbietowe stawu śródstopno-paliczkowego ≥90°).

Mimo skutecznych metod badawczych hipermobilność, jako zespół cech wrodzonych, wciąż jest rzadko rozpoznawalna, a wiele osób ignoruje jej objawy. Niestety, brak rozpoznania hipermobilności i traktowanie jej jako oznakę wyjątkowej sprawności, może pogłębić jej skutki i wywołać poważne konsekwencje. Jeśli więc zaobserwujemy u siebie, swojego dziecka lub pacjenta nadmierną ruchomość, najlepiej poddać się pełnemu badaniu w kierunku zespołu hipermobilności.